معمولاَ فعالیت هایی را که معلم به قصد آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان به تنهایی یا به کمک مواد آموزشی انجام می دهد آموزش می نامند، چه این معلم در دبستان و چه در دبیرستان و چه در دانشگاه یا در یک دوره کوتاه کارآموزی و یا حتی توسط ابزارهای نوین مانند وب سایت و فیلم و صوت، به آموزش مشغول باشد.
پس بنا به تعریف، آموزش به فعالیت هایی گفته می شود که با هدف آسان ساختن یادگیری از سوی آموزگار یا معلم طرح ریزی می شود و بین آموزگار و یک یا چند یادگیرنده به صورت یک کنش متقابل جریان می یابد.
فایل یا محتوای آموزشی چیست ؟
فایل یا محتوای آموزشی به مجموعه‌ای متشکل از انواع فیلم، صوت، عکس و متن گفته می‌شود که یا به صورت سایت و محتوای اینترنتی یا به صورت لوح‌های فشرده و دی وی دی ها در اختیار کاربران قرارگرفته است. این محتوا قرار است یک مبحث درسی یا علمی را به مخاطب خود آموزش دهد. این محتوا باعث می‌شود که مقدار آگاهی و درک و سطح سواد فرد و کاربر نسبت به موضوع نمایش داده شده افزایش پیدا کند.
امروزه تولید محتوای آموزشی به یکی از مهم‌ترین و اساسی ترین فعالیت های اساتید، معلمان، دانشگاه ها و مراکز علمی تبدیل شده است. تیم های زیادی در سراسر دنیا وجود دارند که به صورت دولتی و یا با استفاده از بودجه‌های شرکتی و حتی شخصی اقدام به تولید محتوای آموزشی می کنند تا سطح معلومات افراد را ارتقا دهند.
چرا محتوای آموزشی مهم است ؟
هر محتوای آموزشی با این هدف تولید می‌شود که ارتقا دهنده سطح دانش و معلومات افراد باشد. به همین دلیل محتواهای آموزشی برای یادگیری افراد تولید و ارائه می شوند. این نوع محتوا ها باید برای کاربران مفید باشند. محتواهای آموزشی باید بر اساس سطح نیاز کاربران تولید شده و متناسب با نیاز آن‌ها باشد. مطالب ارائه شده در محتوای آموزشی نیز باید بر اساس استاندارد های روز دنیا تهیه و تولید شود و بروز باشد.
اهمیت محتوای آموزشی
یکی از مهم‌ترین بخش ها در تولید محتوا این است که افراد را درگیر یادگیری کند. هرچه که افراد در هنگام یادگیری نقش فعال‌تری داشته باشند محتواهای تولید شده عملکرد بهتری خواهند داشت. در نتیجه محتوای آموزشی ارائه شده نقش مؤثرتری ایفا می کنند.
اهمیت محتوای آموزشی در این است که آموختن همراه با درک مطلب باشد. با استفاده از این فرایند کاربران بهتر می‌توانند با محتوای های ارائه شده ارتباط برقرار کرده و از آن‌ها استفاده کنند. در این شرایط باید در محتوا های آموزشی از ارائه محتواهای طولانی و خسته کننده پرهیز کرد چرا که باعث عدم توجه کاربران می‌شود.
تولید محتوای درسی
تولید محتوای آموزشی باید می‌شود که وحدت رویه در فعالیت های آموزشی در سازمان‌ها، مراکز آموزشی، علمی، سایت ها و دیگر بخش ها به خوبی حفظ شود. همچنین شما یک‌بار محتوای آموزشی را تولید می‌کنید ولی کاربران زیادی می‌توانند در لحظه از آن استفاده کرده و محتوای آن بهره مند شوند. تولید محتوای آموزشی در خصوص کار با یک نرم افزار خاص می‌تواند به راحتی مشکل تعداد زیادی از کارمندان یک اداره یا سازمان را حتی در سطح یک استان و یا کشور حل کند.
تولید محتوای آموزشی درسی برای دانش‌آموزان می‌تواند به راحتی مشکلات یک پایه آموزشی را برای چند سال را حل کند و تا چند سال و تا زمان تغییر محتوای کتاب ها می‌توان از این محتوای آموزشی در تمامی مدارس کشور استفاده کرد.
انواع محتوای آموزشی
امروزه انواع مختلفی از محتوای آموزشی در اختیار کاربران قرار می گیرد. شما می‌توانید از انواع متن، عکس، فیلم و پادکست برای یاد دادن یک موضوع به کاربران و مخاطبان خود استفاده کنید. به طور کلی محتوای آموزشی می‌تواند در انواع مختلف تولید شده و در اختیار کاربران قرار داده شود.
نکته مهم در خصوص تولید محتوای آموزشی این است که محتوا در نهایت به دو صورت آنلاین و آفلاین به دست کاربر می‌رسد. محتوای آنلاین مانند کلاس‌های آموزشی بوده و کاربران برای مشاهده آن‌ها باید به اینترنت متصل باشد. انواع سایت ها و ویدئوهای آموزشی از این دسته محتوا ها قرار می گیرند.
محتوای آفلاین
محتوای آفلاین به محتوایی گفته می‌شود که کاربران برای مشاهده و استفاده از آن‌ها نیازی به آنلاین بودن ندارد. انواع عکس های آموزشی و پادکست ها می‌توانند در این گروه قرا بگیرند. البته کاربران می‌توانند صفحات وب را نیز ذخیره کنند یا فیلم های داخل اینترنت را دانلود کرده و بعداً به صورت آفلاین تماشا کنند.
محتوا های آموزشی در انواع زیر به کاربران ارائه می شوند :
- متن :
محتوای موزشی متنی را می‌توانیم از قدیمی ترین مدل های محتوا دانست که همچنان از آن استفاده می‌شود. محتوای متنی روی وب سایت ها به عنوان مقاله، نوشته و تحقیق منتشر می‌شود. تقریباً تمام محتوای آموزشی موجود روی اینترنت در ابتدا محتوای متنی بوده است.
- استفاده از محتوای متنی سایت ها :
مهم‌ترین نکته در تولید محتوای آموزشی متنی این است که همچنان موتورهای جست و جو بر اساس کلمات موجود در متن ها اقدام به جست و جو و دریافت اطلاعات می کنند. در نتیجه مهم‌ترین منبع برای پیدا کردن موضوعات آموزشی تازه استفاده از محتوای متنی سایت ها است. فرقی نمیکند که سایت شما یک سایت آموزشگاهی باشد یا یک سایت دانشگاهی یا حتی یک سایت صرفاً آموزش رایگان، محتوای متنی شما می‌تواند کاربران زیادی را به سمت سایت جذب کند.
البته محتوای متنی ایراداتی نیز دارد. این نوع محتواها عموماً خسته کننده بوده و کاربر ارتباط چندانی با محتوا نمی گیرد؛ یعنی محتوای متنی طولانی حتی می‌تواند کاربر را از خواندن ادامه مطلب هم منصرف کند. به همین دلیلی معمولاً محتوای متنی طولانی همراه با تعداد زیادی عکس و ویدیو منتشر می‌شود تا تنوع مطالب آموزشی ارائه شده بالاتر برود و کاربر خسته نشود.
- عکس :
تولید محتوای آموزشی با استفاده از عکس ها توانسته است به خوبی با کاربران ارتباط برقرار کند. امروزه از عکس ها برای محتوای آموزشی کودکانه به شدت استفاده می‌شود. کودکان می‌توانند به خوبی با محتوای آموزشی که توسط عکس ها ارائه می‌شوند ارتباط برقرار کنند. از این نوع محتوای آموزشی برای ارائه اطلاعات کلی در مورد محصولات و کالاها به مخاطبان نیز استفاده می‌شود. انواع اینفوگرافیک ها نیز در این گروه قرار می گیرند.
تولید محتوای آموزشی آنلاین در سایت ها با استفاده از متن ها و عکس ها بازخورد های جالبی را در بین کاربران دارد. استفاده از عکس های مرتبط با موضوع باعث می‌شود که کاربران بیشتر موضوع را درک کرده و بیشتر با آن ارتباط برقرار کنند. همچنین در تولید محتوای آموزشی در خصوص استفاده از یک محصول یا نرم افزار استفاده از عکس ها به صورت مرحله به مرحله و گام به گام کمک بسیار زیادی در یادگیری کاربران می‌کند.
- ویدئو :
یکی از بهترین روش های تولید محتوای آموزشی استفاده از ویدئو و قابلیت های منحصر به فرد آن است. به همین دلیل تولید محتوای آموزشی ویدئویی در سال های اخیر رشد بسیار بالایی داشته است. ویدئو این امکان را برای شما فراهم می‌کند که در تولید محتوای آموزشی از صدا، تصویر و متن به صورت همزمان استفاده کنید. در ویدئوها کاربران بیشترین تعامل را با محتوای تولید شده دارند.
امروزه به دلیل رشد سایت ها و شبکه های اجتماعی ویدئو محور استفاده از محتوای آموزشی مبتنی بر ویدئو رشد بالایی داشته و انواع آموزش های سریع و چند دقیقه ای توانسته کاربران زیادی را به خود جلب کند. شما می‌توانید آموزش ها را ضبط و تمامی بخش های فعالیت آموزشی را به کاربر نشان دهید.
با استفاده از ویدئو می‌توان هر موضوعی را آموزش داد. آموزش ویدئویی فقط محدود به فیلم برداری ویدئویی نیست و استفاده از انیمیشن ها و شبیه سازی ها نیز در ویدئو می‌تواند به شما کمک کند که محتوای آموزشی خود را به بهترین شکل ممکن تولید کنید. امروز حتی دروس مدارس و دروس ویژه کنکور نیز به صورت ویدئو در اختیار کاربر قرار می گیرد و کاربر این حس را دارد که در یک کلاس درس حضور داشته و می‌تواند محتواهای مورد نیاز خود را با حضور استاد یاد بگیرد. حتی می‌تواند یک محتوا را چند بار مشاهده کند تا تمام بخش های آن‌ها را به خوبی به خاطر بسپارد.
- پادکست :
پادکست ها به یکی از محبوب ترین روش های تولید محتوای آموزشی تبدیل شده اند. از پادکست ها معمولاً برای آموزش موارد عمومی استفاده می‌شود. به عنوان مثال از پادکست برای آموزش زبان، تاریخ، فلسفه، بازرگانی و دیگر مواردی که خیلی با فرمول های ریاضی سروکار نداشته و بیشتر مفهومی هستند استفاده می‌شود.
خوبی استفاده از پادکست ها این است که کاربران فقط نیاز به گوش دادن آن دارند و از آن‌ها می‌توان حتی در مترو، تاکسی و اتوبوس، شب هنگام خواب و حتی موقع غذا خوردن در سالن های غذاخوری نیز استفاده کرد. به همین دلیلی در سال های اخیر محتوای آموزشی مبتنی بر پادکست ها به شدت رواج پیدا کرده اند. حتی در این چند سال گذشته کتاب ها نیز به صورت فایل های صوتی پادکست در اختیار کاربران قرارگرفته است. این نوع محتواها بیشترین مقبولیت را بعد از محتوای ویدئویی دارند.
محتوای آموزشی چگونه ساخته می‌شود؟
تولید محتوای آموزشی بر اساس نیاز های کاربران انجام می‌شود و این تولیدات باید بر اساس استاندارد ها و منطبق بر اصول و قواعد خاصی باشد. برخی از اصول تولید محتوای آموزشی عبارت‌اند از:
- اهمیت و اعتبار محتوا :
محتوای آموزشی تولید شده باید بر اساس اهمیت موضوع تولید شود. صرفه هزینه و زمان برای موضوعات بی اهمیت و پیش پا افتاده بازخورد های مناسبی از سوی کاربران ندارد. در هنگام تولید محتوای آموزشی باید به این نکته دقت کرد که اهمیت موضوع تا چه حد برای کاربران حیاتی است و محتوای تولید شده چقدر می‌تواند باعث رشد مهارت ها و توانمندی های کاربر شود.
همچنین باید به اعتبار محتوا آموزشی هم دقت شود. محتواهای خارج از اعتبار نه تنها بازخورد مناسب از سوی کاربران دریافت نمی کنند بلکه باعث عدم پذیرش محتواهای بعدی از سوی کاربران نیز می شوند. اعتبار یک محتوا به درجه اهمیت آن و مطالب استفاده شده در آن است و هرچه اعتبار آن بالاتر باشد کاربران بیشتری به محتوا جذب خواهند شد.
- علاقه کاربران به محتوای تولید شده :
یکی از اساسی ترین موارد در تولید محتوای آموزشی این است که بر اساس علایق کاربران ساخته شود. در واقع محتوای آموزشی باید بر اساس گروه سنی و سلیقه و علایق مخاطبان خود تولید شود. قطعاً ارائه و تولید یک محتوا در خصوص فیزیک کوانتوم برای گروه بانوان هیچ جذابیتی ندارد. شما باید گروه هدف خود را شناسایی کرده و بر اساس علایق و سلیقه آن‌ها محتوای خود را تولید کنید.
- سود رسانی به مخاطب :
تولید محتواهای بیهوده کاری جز وقت تلف کردن نیست. محتوا باید سودی برای مخاطب داشته باشد یا بتواند برای مدتی او را سرگرم کند یا اینکه به دانش و معلومات کاربر اضافه کند. تولید محتوای آموزشی باید بر این نکته باشد که موجب افزایش مهارت ها و سطح سواد کاربر شده و برای او سودمند باشد.
- توان یادگیری :
تولید محتوای آموزشی باید به گونه ای باشد که گروه مخاطب توان یادگیری آن را داشته باشند. مطالب نیز باید به روان ترین شکل ممکن برای مخاطبان توضیح داده شود. اگر محتوای تولید شده خارج از درک و توان یادگیری مخاطبان خود باشد محتوا از سوی کاربران پذیرش نخواهد شد و بازخورد های منفی زیادی را دریافت خواهد کرد.
- انعطاف پذیری در تولید محتوا :
محتوای آموزشی باید به گونه ای باشد که کاربران بتوانند از سطح مبتدی فرآیند یادگیری با آن را آغاز کرده و به سطح های بالاتر بروند. شما نباید در تولید محتوای خود برای افراد تازه کار، مطالب سنگین با درجه آموزشی بالاتر را ارائه دهید. بهتر است محتوا به صورت مرحله به مرحله و قدم به قدم از سطح مقدماتی تا سطح پیشرفته تولید و به کاربران ارائه شوند.
- تازگی موضوع :
تولید محتوای آموزشی باید به گونه ای باشد که متناسب با شرایط و نیاز های روز کاربران و مخاطبان باشد. ارائه محتوا های قدیمی که هیچ تازگی برای کاربران ندارند عملاً هیچ سودی برای آن‌ها ندارد.
- مطابق مفاهیم و قوانین علمی :
تولید محتوای آموزشی باید مطابق با قوانین و مفاهیم علمی باشد. محتوا های آموزشی که فاقد درجه و اعتبار علمی باشند از سوی مخاطبان پذیرش نخواهند شد. محتوای تولید شده باید به گونه ای باشد که درستی آن قبلاً به اثبات رسیده باشد و تعداد زیادی از متخصصان آن را تائید کرده باشند.
نمونه :
فایل آموزشی زبان نصرت که به صورت فایل های صوتی تولید می شود و از سال های دور به عنوان یکی از منابع یادگیری زبان انگلیسی از آن‌ها استفاده می شده، نمونه خوبی برای مثال است.
فایل آموزشی نرم افزارها :
آموزش انواع نرم افزارها مانند آفیس، فتوشاپ، برنامه نویسی و... که به صورت ویدئو عرضه می شوند باعث می‌شود که کاربران به خوبی با بخش های مختلف و کاربردهای نرم افزارها آشنا شوند. امروزه در هنگام تولید یک نرم افزار خاص اولین چیزی که توسط سازنده‌ها تولید می‌شود، یک محتوای آموزشی به صورت ویدئویی برای آن نرم افزار و یا محصول است.
